تـاريـخ سـيـنـماي مـجـانـي
حالا كه سينما عمري بيشتر از 115 سال پيدا كرده بالطبع فيلم‌هاي زيادي از تاريخ اين هنر از دايرۀ قوانين كپي رايت بيرون مانده و جزو اموال عمومي محسوب مي‌شوند. اصطلاح پابليك دومين (Public Domain) كه در اين سال‌ها رايج شده به هر آفريدۀ فرهنگي و هنري اشاره دارند كه ديگر مالكيت آن در اختيار شخص خاصي نيست و هر كسي مي‌تواند به هر منظوري از آنها استفاده كند. آن چه كه باعث به اتمام رسيدن مالكيت فرد بر اثر هنري مي شود، چيزي نيست جز زمان. با گذر زمان داستان‌هاي ادگار آلن پو، اشعار اليوت يا رمان‌هاي ديكنز از اختيار ورثۀ نويسندگان خارج شده و تا زماني كه كرۀ خاكي برقرار است به دستان قدردان يا قدرنشناس مردم عادي مي‌افتند. البته اين قوانين در كشورهاي مختلف متفاوت است و بودلر مي‌تواند در آمريكا جزو اموال عمومي باشد اما در خود فرانسه همچنان تحت قوانين كپي رايت قرار داشته باشد. عمر حفظ حقوق يك اثر براي مولفش از پنجاه تا هفتاد سال در نوسان است، اما دولت‌ها مي توانند با وضع قوانيني خاص عمر اين مالكيت‌ها را افزايش دهند. به عنوان مثال موسيقي‌هاي ضبط شدۀ اندكي در آمريكا وجود دارند كه عام المنفعه قلمداد شوند و با آن كه نزديك به يك صد سال از ضبط نخستين آهنگ‌هاي جز مي گذرد بسياري از آنها هم چنان مشمول قوانين كپي رايت مي‌شوند.
اما فيلم‌هاي زيادي از سينماي صامت آمريكا كه قبل از 1923 ساخته شده‌اند و بيشتر فيلم‌هاي ژاپني قبل از 1954 امروز ديگر "بي صاحب" محسوب مي‌شوند. شما اجازه داريد اين فيلم‌ها را در تلويزيون يا سينماها نمايش بدهيد يا در اينترنت بگذاريد تا هركسي دوست دارد ببيند. فيلم‌هاي بسيار مهمي نيز وجود دارند كه با گذشت 50 يا 70 سال از مرگ خالق (يا صاحب امتيازشان) و با تمديد نشدن اين امتياز وارد فهرست فيلم‌هاي بي‌صاحب شده‌اند. شاهكارهاي بزرگي مانند سايه شك، منشي همه كارۀ او، رزمناو پوتمكين، شيطان را بران، مردي كه زياد مي‌دانستِ انگليسي، فيلم‌هاي زيادي از ادگار اولمر، بيشتر فيلم‌هاي راجر كورمن، معماي استنلي دانن، محاكمه و بيگانه ولز و بي‌شمار فيلم‌هاي ترسناك ارزان و فيلم‌هاي نوآر درجه يك.
حالا احتمالاً متوجه شديد كه چرا تقريباً همۀ DVD هايي كه از با جان دو ملاقات كن كاپرا يا مرد بازوطلايي پره‌مينجر وجود دارند كيفيت تصويري پاييني دارند. آنها بي‌صاحب مانده‌اند و هر كمپاني درجه دو و سه‌اي مي‌تواند آن فيلم‌ها را به روي DVD منتشر كند. توجه داشته باشيد كه مرمت كردن فيلم يا زيرنويس كردن آن مشمول اين قانون نمي‌شود و مثلاً نسخۀ كمپاني كرايتريون از M فريتس لانگ به خاطر اين كه زيرنويس انگليسي و مرمت شده ديگر جزو اموال عمومي قلمداد نمي‌شود.
اين مسأله جداي از ضررهايي كه به خاطر دوز و كلك كمپاني‌هاي مهجور عايد سينمادوستان مي‌شود در نهايت نتيجه‌اي مثبت براي عشاق سينما دارد. شما مي‌توانيد در اينترنت آئروگراد داوژنكو (با كيفيت عالي)، فيلم‌هاي چاپلين يا بوريس كارلوف را به راحتي تماشا كنيد. يك كمپاني به نام «آلفا دي وي دي» كار همه را راحت كرده و با درآوردن اين فيلم‌ها به روي DVD ها در نسخه‌هاي خيلي ارزان، فيلم‌هاي "پابليك دومِين" را در اختيار همه گذاشته است. تخصص آنها در پيدا كردن رد فيلم‌هاي بي صاحب مانده (كه در نوع خود هنري محسوب مي‌شود) و منتشر كردن آن‌هاست. هنوز تنها نسخه‌هاي در دسترس از نوآر رنگي مردي روي برج ايفل و يا شاهكار صامت همسران ابله همين نسخه‌هاي عام النفعه آلفاست كه بدون مرمت فيلم عرضه شده اما لااقل از روي بهترين نسخه‌هاي شانزده ميليمتري موجود ( ويا بعضاً VHS) تبديل شده است.
سايتي در اينترنت وجود دارد به نام Internet Archive كه تا جايي كه توانسته تمام آثار فرهنگي عام المنفعه (از كتاب و عكس گرفته تا موسيقي و فيلم) را مجاني در اختيار مردم گذاشته است. حالا كه اينترنتِ تاحدودي پرسرعت در ايران تاحدودي رواج پيدا كرده مي‌توان از اين سايت شاهكارهاي زيادي را پايين كشيد (يا "دانلود" كرد). يك سينماتِك مجاني در اختيار شماست كه در آن فيلم‌هاي برادران لومير، اديسون، كمدين هاي صامت، فيلم‌هاي تجربي و آوانگارد اوليه، آثار مهم گريفيث، سريال وامپير [خون آشام] لويي فوياد، فيلم‌هاي اكسپرسيونيست آلماني، سگ آندلسي، شب مردگان زنده رومرو، فيلم‌هاي داگلاس فربنكس، تعداد بي شماري فيلم‌هاي ترسناك كلاسيك، بعضي از بزرگ‌ترين فيلم نوآرهاي جهان (خيابان بدنام لانگ، D. O. A و كمبوي بزرگ جوزف لوييس، محرمانه كانزاس فيل كارلسون، شيطان را بران هيوستن، T-Men آنتوني مان و عشق عجيب مارتا آيورز سيودماك)، فيلم‌هاي هركولي ايتاليايي، بهترين‌هاي دوران انگليسي هيچكاك، تا دلتان بخواهد وسترن‌هاي فراموش شده، چند فيلم از جان فورد به خصوص فيلم‌هاي آموزشي كه در زمان جنگ ساخت، فيلم‌هاي ناطق باستر كيتون در مترو و بي شمار عناوين ديگر وجود دارد.
يكي از بهترين بخش‌هاي سايت، مجموعه‌اي از تريلر فيلم‌هاي كلاسيك است كه مي‌توان ساعت‌هايي مديد را بدون توجه به گذر زمان در دنياي ساده اما خيال انگيز آنها گذراند. اگر به اينترنت دسترسي داشته باشيد فرقي نمي‌كند كه در درگز باشيد يا كرمانشاه، در هر حال مي‌توانيد شاهكار كميك/سوررئال/ترسناك راجر كورمن، مغازه كوچك وحشت را در اتاق خودتان تماشا كنيد، يا اگر اين فيلم آشفته و مريض شما را سر ذوق نمي آورد، برويد و ببينيد آخرين مرد روي زمين (1964) كيست؟ كه كسي نيست جز وينسنت پرايس كه در دنيايي مملو از زامبي‌ها تنها مانده و نمي داند بايد چطور با اين كره زمين به تنهايي سركند.
اين هفته مجموعه‌اي از فيلم‌هاي اين سايت كه تماشايشان ضروري است را در اين‌جا معرفي مي‌كنم. در يادداشت بالا هم، هرجا كه روي نام فيلم‌ها برويد مي‌توانيد آن را تماشا كنيد.
No comments:
Post a Comment