Westerns (Introduction From My New Book, 2014)

سينماي وسترن (كتاب) - احسان خوش‌بخت

از مقدمه كتاب:

به جز موسيقي جاز، وسترن يگانه تاشِ اصيل هنري خلق شده در ايالات متحده آمريكاست، كه موضوع فيلم‌هاي ساخته شده در آن كمابيش دربارۀ چگونگي ساخته شدن خود اين «ايالات متحده» است. اما بيش‌تر فيلم‌هاي برجستۀ اين ژانر سينمايي از سطحِ تاريخي فراتر رفته و احساساتي مشترك را بين تماشاگراني از هر جاي دنيا نشانه مي‌روند. براي همين است كه وسترن جهاني‌ترين ژانرها هم هست.

چرا وسترن؟ آنتوني مان، هنرمند بزرگي كه وسترن مي‌ساخت در جواب اين سوال مي‌گويد: «فكر مي‌كنم دليل محبوبيت وسترن در آزادي عملي است كه در مناظر طبيعي و در خلق هيجان به آدم‌ها مي‌دهد. فرمي بدوي است كه هر كاريكه بخواهيد مي‌توانيد با آن انجام دهيد. كيفيت بصري مطلوبي دارد. هرجور شخصيتي كه بخواهيد در آن هست؛ خشونت، گستره‌اي از تمام احساسات، لذت تجربه‌هاي ناكرده و بيرون از استوديو همه در آن وجود دارند. وسترن افسانه است و افسانه بهترين شكل سينما را مي‌سازد. چيزي است كه تخيل را به شور مي‌آورد. وسترن آدم را از قواعد دست‌وپاگير رها مي‌كند. وسترن حالا در جريان نيست، اما روحي است كه نوعي از آزادي و تحرك را در خود دارد و براي هميشه در ذهن بيننده ماندگار مي‌شود. كاري كه وسترن انجام مي‌دهد، رها كردن شماست. در دشت‌ها پيش مي‌رويد، مي‌توانيد آسمان‌هاي دل‌انگيز را در تسخير داشته باشيد، مي‌توانيد مخاطبتان را رها كنيد و آن‌ها را به جاهايي كه خوابشان را هم نمي‌بينند ببريد. و از همه مهم‌تر، وسترن شخصيت‌هايي را ارائه مي‌كند كه مي‌توانند كمي بدوي باشند،‌ همچون يوناني‌ها باشند، مثل اديپ يا آنتيگون.»

در اين‌جا، به عنوان يك شيفتۀ سينماي ژانري در مقابل سينماي كارگردان‌محور، من علاقه ديرينه‌ام به فيلم‌هاي وسترن را در سيري تاريخي و زيبايي‌شناختي پيگيري مي‌كنم، اما سال‌ها و دهه‌ها فقط بهانه‌اي هستند براي بررسي مهم‌ترين دگرگوني‌ها‌ در سبك و مضامين وسترن‌ در سال‌هاي محبوبيت اين ژانر از سرقت بزرگ قطار (1903) تا جنگوي از بند رها شده (2012).

اساس اين كتاب مقالۀ بسيار بلندي است كه در سال 1381 نوشته شد. بخش عمده‌اي از آن مقاله در آبانِ همان سال در ماهنامۀ سينمايي «فيلم» منتشر شد كه فصل سوم و چهارم و تا حدودي فصل اول اين كتاب را تشكيل مي‌دهند. دربارۀ فصل اول، كه تاريخچۀ ژانر است، گفتم «تا حدودي»، چون بخش عمده‌اي از آن متن، اگر نه همه‌اش، براي اين كتاب بازنويسي شده، به دقت مورد تجديدنظر قرارگرفته و به روز شده است. بزرگ‌ترين ضعف من در متن سال 1381 فقدان يك ديدگاه اساسي و منسجم دربارۀ ژانر بود كه تاريخ وسترن را به يك واقعه‌نگاري مملو از اسم و بدون هيچ مقصد و هدف خاصي تبديل كرده بود. در اين‌جا براي جلوگيري از تكرار آن اشتباه بيش‌تر انرژي‌ام معطوف به آوردن ديدگاهي تازه، در ارتباط با وسترن و مدرنيزم، به اين فصل مهم از كتاب شده است.

فصل دوم اين كتاب، دربارۀ كارگردانانِ مهم ژانر، در اصل براي ماهنامۀ سينمايي «24» و براي شمارۀ ويژۀ فروردين 1390 آن مجله نوشته شد، اما در رجوع دوباره‌ام به آن ديدم كه بيشتر متن در واقع بريده‌هاي پروندۀ وسترن ده سال پيشِ «فيلم» بوده‌اند، بنابراين آن‌چه اين‌جا خواهيد ديد هم تقريباً از نو نوشته شده است.

در فصل سوم ستاره‌هاي بزرگ وسترن معرفي شده‌اند و در فصل چهارم و آخر، يك فرهنگ از عناصر وسترن گردآوري شده است كه حاصل تماشاي صدها وسترن در طول 15 سال گذشته است. من هم مثل بسياري از هم نسلانم، به لطف تكنولوژي ديجيتال اين شانس را پيدا كرده‌ام تا تاريخ وسترن را به عنوان كليتي يك‌پارچه مرور كنم. بسياري از فيلم‌هاي مورد اشاره در كتاب در اين سال‌ها به صورت DVD يا Bluray منتشر شده‌اند، بنابراين تاريخ ژانر زنده‌تر از هر زماني و در بهترين شرايط در دسترس علاقه‌مندان آن قرار دارد.

آيا دگرگون شدن نيازهاي انسان و تعاريف زيستن در دهۀ دوم قرن بيست و يكم دگرگوني عميق‌ترين نيازهاي دروني، همچون قهرمان‌پروري اساطيري را نيز به‌همراه داشته است؟ آيا وسترن به عنوان يك نظام توليد، توزيع و دريافت خاص سينمايي كه مدت‌هاست به تاريخ پيوسته مي‌تواند در اين زمان هنوز پاسخ‌گوي نيازهاي تماشاگر باشد؟ آيا وسترن هنوز هم مستحكم‌ترين و واپسين بناي رومانتي‌سيزم سينمايي و بهانه‌اي براي طرح پرسش‌هايي اساسي دربارۀ خشونت و قهرماني در متن جامعه‌هاي اوليه است؟

كار اين كتاب پاسخ به اين سوال‌ها و تكاندن خاك و غبار از پيكرۀ خسته، تنومند و كهنۀ ژانر وسترن است و سيري از ريشه‌هاي آن تا شاخه‌هاي متعددش كه اعتلاي هنر فيلم دِيني تمام نشدني به آن دارد.

سینمای وسترن 

نويسنده: احسان خوشبخت (سرهم نوشتن اسم خانوادگي من اشتباه ناشر است)

ناشر: روزنه كار 

زبان كتاب: فارسي 

تعداد صفحه: 232 

اندازه كتاب: رقعی 

سال انتشار: 1393 

دوره چاپ: 1 

 کد کتاب: 109815 

قيمت: يازده هزار تومان

.

نقد كتاب در ماهنامۀ 24