Soy de Teherán, Lost in La Mancha

دربارۀ فيلم تازۀ پدرو آلمودوار، Los amantes pasajeros

اهل تهران؛ گمشده بر فراز لامانچا

پدرو آلمودوار در دهه ۱۹۸۰ آوازی خواند که بین اسپانیایی‌های دوره گذار به دموکراسی بسیار مشهور شد. ترجیع‌بند اصلی اين آهنگ مسخره، اساساً بی‌معنا و بی‌‌‌نهایت دهه هشتادی هست «اهل تهرانم» و در آن تهرانی بودن خصلتی سوررئالیستی است که آلمودوار برای عجیب و غریب بودن، بی‌اعتنایی به اصول و تأیید روحیۀ «بگذار این دو روز باقی را خوش باشیم» به کار برده است. تماشاگر او در اسپانیای آن سال‌ها مردمی بودند که می‌خواستند مدرن باشند و تشنۀ تغییر بودند. در عین حال حالشان از سال‌ها آشفتگی سیاسی در اسپانیا بد بود. سینمای آلمودوار مثل آواز «اهل تهرانم» دعوتی بودند به شوخی با خود. زیر و رو کردن خود و پیدا کردن راز‌ها با سَبکی مفرح، سبُک، عامیانه، تلویزیونی.

Notes on Son of Ali Baba

هالیوود دهه ۱۹۵۰ و فانتزی‌هایش از ایران:
علی بابا، تونی کرتیس و شوالیه‌های اهلِ دلِ ایرانی

یکی از ژانرهای محبوب و به فراموشی سپرده شدۀ هالیوودِ عصر طلایی، فیلم‌های swashbuckling بود که در ایران به فیلم‌های «شمشیرزنی» مشهور شد، چرا که به جز لباس‌های پرزرق و برق و زمینۀ تاریخی پرطمطراق، این فیلم‌ها مملو از صحنه‌های پرهیجان مبارزه با شمشیر بودند و ستارگانی مانند ارول فلین و استیوارت گرینجر زیباییِ نفس‌گیر این صحنه‌ها را با ظرافت و کنترل موزون یک صحنه رقص و آواز موزیکال اجراء می‌کردند.

اما هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که هالیوود این ژانر را، که معمولاً با داستان‌ها و زمینه‌های جغرافیاییِ اروپای قرن هفدهم پیوند خورده، روزی به ایران، یا به طور دقیق‌تر به «پرشیا» ببرد. عنوان سالاد مخلوطِ هالیوود از تلفيق ایران و‌ این ژانر پسر علی‌بابا بود، فیلمی که در سال ۱۹۵۲ در استودیوی یونیورسال و به کارگردانی کِرت نیومان ساخته شد.

And Before Argo There Was Khayyam

عمر خيام: جيمز باندی با چند رباعی در جيب!

هاليوود يك‌شبه و با وقوع انقلاب در ايران، يا به طور دقيق‌تر با واقعۀ گروگان‌گيري در سفارت آمريكا در تهران، به ايران و داستان‌هاي مربوط به آن علاقه‌مند نشد. اين علاقه ريشه‌اي ديرينه دارد و وجه اشتراكش در دوره‌هاي مختلف – از سينماي صامت تا آرگو – غلبۀ فانتزي بر واقعيت و بي‌توجهي محض به تاريخ است. اما اگر هاليوود عصر كلاسيك با خوش‌قلبي و به نيت خلق سرگرمي محض به سراغ ايران رفت، رودررو قرار گرفتن دو كشور از سال 1979 به اين سو باعث شد تا تصاوير ايدئولوژي زدۀ ايران در سينماي آمريكا همراه شود با پيش‌فرض‌ها، غرض‌ها و فرم‌‌هاي تثبيت شده‌اي از خصومت (كه مثلاً در دهه چهل متوجه ژاپن و در دهه پنجاه متوجه اتحاد جماهير شوروي بود).

يكي از مشهورترين فيلم‌هايي كه هاليوود دربارۀ ايران ساخته، يا به طور مشخص فيلمي دربارۀ شخصيتي ايراني و بر اثر آن شهرهاي ايران و زندگي روزمرۀ مردم در ايران، عمر خيام است، فيلمي كه كمپاني پارامونت در 1957 از زندگي اين شاعر و دانشمند بزرگ تهيه كرد و چگونگي ساخته شدن‌اش ريشه‌هاي غفلت تاريخي هاليوود را به بهترين شكل نشان مي‌دهد:

The Sound of Jazz (1957)

انتخابی شخصی از «عصرطلایی تلویزیون»: صداي جاز

جک اسمایت کارگردانی را از تلویزیون شروع کرد و در سینما با وجود یکی دو فیلم قابل توجه مثل هارپر (1966) – باشركت پل نيومن - موفقیتی کسب نکرد. برای همین از آغاز دهه 1970 دوباره به خانه قدیمی‌اش در جعبه جادویی برگشت. او در 1957 شاهكاری را برای تلویزیون کارگردانی کرده که تا زمانی که تصویر باقی بماند باقي ماندن نام او را بیمه خواهد کرد. عنوان برنامه صدای جاز است، برنامه‌ای یك ساعته برای شبکه CBS با حضور غول‌های جاز مانند كنت بیسی، لستر یانگ، بن وبستر، بیلی هالیدی، جری مولیگان، تلانيوس مانك، جیمی جیوفری، پی وی راسل، هنری ردآلن و ویك دیكنسون، همه در زیر یك سقف، كه باعث شده به اثر اسمایت لقب «بزرگ‌ترین فیلم جاز جهان» را بدهند.