Saturday 10 April 2010

Celluloid Architecture Book

معماری سلولويد

درآمدی بر جهان سينما و معماری

احسان خوش‌بخت

***

با همكاری: سارا گلمكانی، كتايون يوسفی

طراحي جلد، فهرست نويسي و صفحه آرايي: احسان ايران نژاد

17 فصل، 288 صفحه، مصور، 40 صفحه رنگي، قطع خشتي بزرگ

همراه با فهرست دوزبانه اسامي اشخاص و فيلم‌ها

ناشر: كتابكده تخصصي كسري و حرفه هنرمند

چاپ اول، زمستان 1388، 2000 نسخه، 12500 تومان

نمونه‌اي از صفحات و فهرست‌های كتاب

***

در سال‌های اخیر سینما موضوع تحقیقات و رساله‌های بی‌شماری در سطوح مختلف دانشکده‌های معماری و شهرسازی بوده است، موجی که خود می‌تواند در ادامه جنبشی جهانی – به خصوص در دو دهۀ اخیر – برای بازبینی تاثیر سینما بر معماری قلمداد شود. در اين سال‌ها همایش‌های بزرگ و مهم دانشگاهی با موضوع سینما و معماری برگزار شده و متخصصان هر دو رشته در سخنرانی‌ها و برنامه‌های تحلیل و نمایش فیلم سعي در روشن كردن رابطه اي داشته‌اند كه روز به روز بر عمق و پيچيدگي آن افزوده مي شود. کتاب‌های زیادی به قصد کشف قلمروی مشترک سینما و معماری در کشورهای مختلف نوشته و چاپ شده است و در بعضی از مشهورترین سایت‌های معماری می‌توان بخشی نظری درباره سینما پیدا کرد که به مقالاتی دربارۀ ارتباط این دو هنر اختصاص داده شده است و ارزش این مقالات از نوشته‌های کودکانه و بی سروته تا تحقیقاتی جدی و وزین در نوسان است.

شکی وجود ندارد که معماران زیادی از تاثیر سینما بی‌خبرند و یا به گفتۀ خود فرصتی برای دنبال کردن آن ندارند ( که این موضوع بسیار سؤال برانگیز است که چگونه کسی می‌تواند با یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که چند دهه‌ است معماری را تحت تاثیر قرار داده بیگانه باشد). از آن سو سینماگران زیادی وجود دارند که تصّور می کنند معماران همان «خانه سازها» هستند و از درک این نکته که هر دو قطعاتی از جهان را جداکرده و در نمایش فضایی مستقلی به عنوان «اثر» به مخاطبشان می‌دهند، غافلند. این كتاب قصد ندارد که نظر هیچ دسته ای را تغییر دهد. مخاطب اصلی ما کسانی هستند که پیشاپیش این بیداری و کنجکاوی را در خود احساس کرده‌اند و به مدارک بیشتری برای شکل دادن به افکارشان و جستجوی مرزهای جدید در تعامل سینما و معماری نیاز دارند.

هدف من این است که تمامی حالات ممکن برای درک رابطه میان سینما و معماری – چه به صورت تئوری و چه عملی – در این جا طرح شوند، حتی اگر بعضی در حد یک عنوان کلی باقی بمانند و به جزئیات بیشتری از آنها پرداخته نشود.

اين كتاب از سه بخش كلي تشكيل شده است :

نخست رابطه سينما و معماري از منظر مفاهيم مشتركشان و نگاهي به تاريخچه اين ارتباط تگاتنگ همراه با نمونه‌هايي از دنياي سينما، جستاری در مفاهیم سازنده دنیای فیلمیک و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با معماری، و بررسی «سینما و معماری» به عنوان پديده اي منحصر بفرد در جهان امروز. ما ابتدا به ریشه‌ها و تعاریف نخستین بازمی‌گرديم و تلاش خواهيم کرد با تأمل روي مفاهيم کلیدی مشترك ميان دو هنر تعریفي مشخص از هر مفهوم سینمایی یا معماری داشته باشيم.

سپس وارد مرحله‌ای جزیی تر شده و سعی می‌کنیم نقش معماری و نحوه به‌کارگیری و معنای آن را در فیلم‌های یک کارگردان آشنا به زبان هردو هنر، میکل آنجلو آنتونیونی، ببینیم. در عين حال به بررسی چرایی و چگونگی بازنمايي فضايي در فیلم‌های روبر برسون کارگردان بزرگ فرانسوی دست بزنیم که خود می‌تواند تا حد ممکن ما را از تعاریف و برداشت‌های قراردادی از مفهوم فضا در سینما دور کند. در انتهاي اين بخش فضا، زمان و معماري در سرگيجه هيچكاك مورد بررسي قرار خواهد گرفت و نشان خواهد داد كه اين بحث تا چه اندازه قابليت نزديك شدن به جزئيات را داراست.

سپس تاریخچه‌ای از به‌کارگیری معماری در سینما ازآغاز تا امروز را مرور خواهيم كرد: از دکورها، فضاهای معماری و لوکیشن‌ها تا كاربرد مفهومی معماری در سینما. ما 115 سال تاریخ سینما داریم و به همین نسبت 115 سال معماری فیلم که از دکورهای تئاتری و بوم‌های نقاشی شده ژرژ ملي‌یس آغاز شده و به پیچیده‌ترین فضاهای معماری سه بعدی معاصر ختم مي شود. با وجود هزاران فیلم و بالطبع هزاران طراح تعداد کتاب‌های منتشر شده درباره دکوراتورها، طراحان صحنه، طراحان تولید و مدیران هنری به حدی ناچیز است که مایه حیرت و تأسف می‌شود. در این بخش به تشریح وظیفه طراحان در فیلم و مفهوم طراحی در سینما و «معماری فیلم» و بررسی موردی کارنامه چند طراح فیلم می‌پردازیم.

در اين مقالات علاوه بر آن كه سيري در تاريخ سينما از منظر معماري امكان پذير خواهد شد، تلاش مي‌كنم تا با استفاده از زبان سینما و دیگر هنرها، تصور سطحی که آفرینش یک اثر معماری را محدود به آتلیه معماری می‌داند درهم شكسته و پارامترهایی که از آتلیه، معمار و قلمش مهمترند را برشمارم. همچنان اعتقاد دارم كه هنرها با تاثیر ناخودآگاه بر یکدیگر مرزها و افتراقات زیبایی شناسانه یکدیگر را درمی‌نوردند و با نزدیک شدن به مفاهیمی یکسان مجوعه‌ای را می سازند که باعث به وجود آمدن تاثیر محو نشدنی ِ غايي هنر می‌شود.

این كتاب مجموعه‌ای است از سرنخ‌ها و مقدماتی که به شکلی بسیار فشرده می‌تواند راهگشای محققان باشد. مقدمه‌ای برای آغاز حرکت، در حالي كه باقی تلاش است و نظم و عمل.

احسان خوش‌بخت

فروردين 1389


خسرو دهقان دربارۀ «معماری سلولوید»، از مجلۀ «صنعت سینما»


9 comments:

  1. شاید اول دبیرستان بودم یا دوم. دقیق یادم نیست. آن سال ها ویلی هانتینگ نابغه را دیدم. آن سال ها فیلم خیلی تاثیر گذاری بود. قسمتی از فیلم هست هنوز دقیقا یادمه, جایی که مت دیمون پیش اون پزشکه ( رابین ویلیامز) نشسته، ویلیامز رو می کند بهش و می گوید: تو هیچ دوستی نداری!.. بعد مت دیمون در جوابش می گه دوستای دارم مثل داستایوسکی؛ شکسپیر، کارل پوپر؛ کانت، باخ ویلیامز جواب میده این ها همه گی که مردند. ( واقعا چرا تمام این آدم های که می پرستیم مردند) ...
    یاد این جمله افتادم برای آنتونیونی، جی رابینسون و ژاک تاتی

    ReplyDelete
  2. یادم رفت ان بالاییه من ام

    kave breton

    ReplyDelete
  3. تبریک بابت انتشار کتاب

    تم این ماه هم عالی است. یک جور پیوند میان دو وبلاگتان!

    لطفا شماره تلفنی از کتابفروشی مرکزی یا پخش کننده این کتاب اعلام کنید تا دسترسی به آن ممکن شود

    ReplyDelete
  4. حامد؛ در تهران نشرهاي مهم، مثل چشمه و پنجره و ...، كتاب را خواهند داشت

    ReplyDelete
  5. منابعتون برای فصول 2 و 5 و 9 چه کتابها یا مقالاتی بوده؟
    برای رساله ارشدم به این منابع احتیاج دارم.

    ReplyDelete
    Replies
    1. منبع دسته اول - خود فيلمها و تماشاي مكررشان
      منبع دسته دوم - براي فصل دوم، قسمت «فلسفه و تئوري» كتابشناسي آخر «معماري سلولويد» و براي دو فصل ديگري كه نام برده ايد، كتابشناسي زير عنوان «تاريخ و تحليل». در مجموع از 16 كتاب در آن جا اسم برده شده است

      Delete
    2. Architectures of Illusion
      Cinema & architecture : Mâeliáes, Mallet-Stevens, multimedia,
      Zoomscape : Architecture in motion and media
      Architecture on screen
      The Architecture of Image: Existential Space in Cinema
      Architecture & Film (Architectural Design Profile, No 112)
      Architecture + film, II
      Sets in Motion - Art Direction and Film Narrative
      Architecture and film
      Architecture for the Screen: A Critical Study of Set Design in Hollywood's Golden Age
      Designing dreams : modern architecture in the movies
      Film Architecture and the Transnational Imagination: Set Design in 1930s European Cinema Transition
      Skyscraper Cinema: Architecture and Gender in American Film
      Cinema and Architecture: From Historical to Digital
      Atlas of Emotion: Journeys in Art, Architecture, and Film
      Forties Screen Style: A Celebration of High Pastiche in Hollywood (Architecture and Film, 4)

      Delete
    3. This comment has been removed by the author.

      Delete
  6. .ممنون از لطفطون و کتاب بی نظیرتون
    .درکتابتون جای فیلم درخشش استنلی کوبریک خیلی خالیه
    .خیلی جای بحث داره
    .من معماری این فیلم رو فقط میتونم معماری غیرممکن بنامم

    ReplyDelete