يادداشتي بر كتاب «ژان پير ملويل: يك آمريكايي
در پاريس» نوشتۀ ژينت ونساندو
نهنگِ سفيدِ ملويل
در 26 نوامبر 1987 خياباني در مركز شهر كوچك
بلفور در شرق فرانسه داشت به نام ژان پير ملويل نام‌گذاري مي‌شد، شهري كه ملويل ريشه‌هايي
خانوادگي در آن داشت، گرچه تمام عمرش به‌عنوان يك پاريسي از او ياد مي‌شد. شهردار
كه مشغول پرده‌برداري از تابلوي تازه خيابان بود، در سخنراني‌اش، كه مي‌تواند درسي
براي تمام شهرداران باشد، به شوخي گفت كه درستش اين بود ما خيابان خلوت و محزوني
را در حومۀ شهر به ياد ملويل نام‌گذاري مي‌كرديم. حتي شهردارِ بلفور هم مي‌دانست
كه سينماي ملويل از نظر مكان و فضا دقيقاً مترادف با چيست.
با وجود شهرت فراگير ملويل كه با توزيع گستردۀ
دي‌وي‌دي فيلمهاي او و نمايش دوبارۀ چند فيلمش در اين سال‌ها به بالاترين حد خود
از اوايل دهۀ 1970 رسيده، براي خواندن كتابي تحيلي بر آثار او (به زبان انگليسي)
بايد سال‌هاي زيادي منتظر مي‌مانديم. خانم ژینت ونساندو، محقق سینمایی
فرانسوی-بریتانیایی، نويسندۀ اين كتاب تازه و استثنايي، ژان پير ملويل: يك
آمريكايي در پاريس، است.
ملویل شاید تنها کارگردان تاریخ سینما باشد که در تمام فیلم‌هایی که پس از جنگ ساخته – منهای ارتش سایه‌ها - از موسیقی جاز استفاده کرده است و تقريباً در بيشتر فيلمهاي او – به‌خصوص دایره سرخ - سكانسي از اجراي زنده موسيقي جاز در يك كافه يا كلوب شبانه وجود دارد. موسیقی فیلم ابتدا توسط میشل لگران تصنیف شد، اما اين كار ملويل را راضي نكرد و او از اریک دمارسان خواست تا كاري در حال و هواي آثار جان لوييس، به‌خصوص فيلم دشواري‌ها عليه فردا، انجام دهد. ملويل به درستي مي‌دانست كه دنیای آبی رنگ، سرد و محزون فیلم و چشم اندازهای گل آلود و آپارتمان‌های مدرن فیلم با صدای ویبرافون به نتيجه‌اي كه او مي‌‌خواست خواهند رسيد. موسيقي دمارسان، مینی‌مالیستی و مملو از احساساتی وصف ناپذیر و فرصتي مناسبی برای شنیدن پیانوی ژرژ آروانیتا است.اين اثر درخشان را هم مثل ساير موسیقی متن‌های ملویل به سختی می‌توان جداگانه شنید، شاید به خاطر استفاده آنها از حداقل ساز و رابطه تنگاتنگی که با تصویر دارند. تقريباً همه جاي فيلم صداي موسيقي بسيار پايين ميكس شده است و بيشتر مثل صدايي است كه از دور دست شنيده ميشود. بي‌جهت نبود كه ملويل و دمارسان آن را «موسيقي مخفي» مي‌خواندند. ترومپت با ميوت (كه صدا را خفه و زير مي‌‌كند) نواخته ميشود و استفاده از ارگ و ويبرافون در حد لحظاتي گذرا، اما از نظر احساسي بي‌نهايت طولاني و گيراست.
این چیزی است که من اسمش را «همزمانی خارق العاده» می گذارم؛ برخوردن به لیست 64 کارگردان آمریکایی پیش از جنگ مورد علاقه ژان پیر ملویل به انتخاب خود او در شمارۀ 124 مجله کایه دوسینما (اکتبر 1961، صفحۀ 60). در واقع این فهرست بی کم و کاست می توان فهرست آدم های مورد علاقۀ من هم باشد.از همه عجیب تر این که اخیراً برای «دایرة المعارف کارگردانان» بهزاد رحیمیان مسئولیت بزرگی قبول کرده ام (نوشتن نزدیک به 90 مدخل!) که بیشتر انتخاب های ملویل، انتخاب های کاملاً ناخودآگاه من برای همکاری با بهزاد رحیمیان بوده اند. ما نشستیم و من فقط بدون هیچ زمینه ای اسم هایی که به ذهنمم می آمد را به او می گفتم و آن هم ذهنی که یک ساعت و نیم در ترافیک مرکز شهر تمام تمرکز و کارآیی اش را از دست داده بود. اما این اسم ها مثل نام اعضای خانواده جزیی از زندگی روزمره ام شده اند و حالا حتی اگر دلم هم بخواهد نمی توانم از سرم بیرونشان کنم.
کارگردان هایی که قرار است در این دایرة المعارف دربارۀ آنها بنویسم را در فهرست ملویل با رنگ متمایز می کنم. در عین حال این وظیفه وقت گیر می تواند توضیح غیبت موقت بعضی بخش های ثابت وبلاگ (مانند Dailies) باشد، چرا که بیشتر از حدی فیلم می بینم که بتوانم در این جا دربارۀ آن بنویسم و از طرفی مشاهداتم محدود به فهرست بلند و بالایی است که پیش رو دارم و باید هر کیفی درکار است از بین فیلم های همین کارگردان ها باشد. به عنوان مثال دو هفته پیش حدود بیست فیلم از لوید بیکن دیدم
اما فهرست ملویل:
Lloyd Bacon, Busby Berkeley, Richard Boleslavski, Frank Borzage, Clarence Brown, Harold S Bucquet, Frank Capra, Jack Conway, Merian C Cooper, John Cromwell, James Cruze, George Cukor, Michael Curtiz, William Dieterle, Allan Dwan, Ray Enright, George Fitzmaurice, Robert Flaherty, Victor Fleming, John Ford, Sidney Franklin, Tay Garnett, Edmond Goulding, Alfred Green, Edward Griffith, Henry Hathaway, Howard Hawks, Ben Hecht, Garson Kanin, William Keighley, Henry King, Henry Koster, Gregory La Cava, Fritz Lang, Sidney Lanfield, Mitchell Leisen, Robert Z Leonard, Mervyn Le Roy, Frank Lloyd, ErnestLubitsch, Leo McCarey, Norman Z McLeod, Reuben Mamoulian, Archie Mayo, Cecil B De Mille, Lewis Milestone, Elliot Nugent, Henry C Potter, Roy Del Ruth, Gregory Ratoff, Mark Sandrich, Alfred Santell, Ernest Schoedsack, John M Stahl, Josef Von Sternberg, George Stevens, Norman Taurog, Richard Thorpe, W S Van Dyke, King Vidor, William Wellman, James Whale, Sam Wood, William Wyler.
